تعهد سازمانی

وقتی پای واژه تعهد میاد وسط اولین چیزی که به ذهنمون خطور می‌کنه، پذیرفتن یک مسئولیت سخت و سنگینه. تعهد می‌تونه خیلی جاها معنی پیدا کنه و فقط مختص زندگی شخصی نیست و توی حوزه‌های آموزشی، اخلاقی، کاری و… هم میشه تعریفش کرد. شاید بشه گفت میزان تعهد سازمانی کارکنان، یکی از معیارهای سنجش خوب‌ بودن یک سازمانه. اگر یک مجموعه اونقدر کارمندانش رو راضی نگه داشته باشه که تحت هیچ شرایطی پشت سازمان رو خالی نکنن، میشه گفت اون سازمان داره تو راه درست قدم برمی‌داره.

تعهد توی هر سازمانی دو تا وجه داره؛ یک وجه از سمت کارفرما و یک وجه از سمت کارمندان. شما به‌عنوان کارفرما موظفی به تمام وعده‌هایی که توی مصاحبه‌های استخدامی و توی بندهای قراردادت به کارمندانت دادی، عمل کنی. اون سمت ماجرا، کارمندانت با امنیت و رضایت شغلی‌ای که دارن، تو چالش‌های بزرگ و کوچیک پیش روی سازمانشون جا نمی‌زنن و سعی می‌کنن با همدلی موانع موجود رو برطرف کنن. حالا که ذهنتون آماده شد و یک کمی معنای تعهد کاری براتون روشن شد، بریم سراغ توضیحات مفصل‌تر. دفتر و خودکارت رو بردار و بدو بیا که جا نمونی!

منظور از تعهد سازمانی کارکنان چیه؟

تعهد سازمانی ارتباط یا پیوندیه که کارمندان با سازمان خودشون دارن. تعهد سازمانی بر اساس روان‌شناسی صنعتی-سازمانی، دلبستگی روانی کارمندان به سازمان رو توصیف می‌کنه. میزان تعهد سازمانی می‌تونه به حداکثر رسیدن مشارکت و رضایت کارمندان، بهبود عملکرد و توزیع درست و مناسب رهبری کمک کنه. زمانی که یک کارمند، مملو از حس تعهد به سازمانش باشه و قلبش همواره برای سازمانش اکلیلی باشه 🙂 به چشم‌انداز آینده شرکت (چه از نظر حرفه‌ای و چه از نظر شخصی) توجه می‌کنه، اهداف سازمان رو درک می‌کنه و احساس مورداحترام و ارزشمندبودن می‌کنه. این موضوع باعث افزایش بهره‌وری، مشارکت، تعامل، تعهد، انگیزه و روحیه همکاری می‌شه و شانس کارمند رو برای موندن در سازمان برای مدت طولانی افزایش می‌ده. باتوجه‌به اینکه فضای رقابتی بین سازمان‌ها روز به روز سنگین‌تر میشه، این امر کلیدی‌ترین راه برای حفظ استعدادهای درخشان و از دست‌ندادن کارمندان خوب و کاربلده. در واقع میشه گفت که تعهد سازمانی و رضایت شغلی ارتباط مستقیمی با هم دارن، یعنی هرچی کارمند از شغلش و شرایط شغلیش راضی‌تر باشه، میزان تعهدش بیشتره.

مدل TCM ^[۱] چیه؟

در سال ۱۹۹۱ Meyer  و Allen  بعد از انجام تحقیقات بنیادین، یک نظریه تعهد سازمانی رو ارائه دادن که از سه مدل مختلف تشکیل میشه. هرکدوم از این مدل‌ها با وضعیت روحی/روانی متفاوتی مطابقت دارن. حالا این سه مدل رو ما بهتون معرفی می‌کنیم:

1. علاقه به سازمان (تعهد عاطفی)
2. ترس از دست‌دادن (تعهد مستمر)
3. احساس تعهد به ماندن (تعهد هنجاری)

1. تعهد عاطفی

تعهد عاطفی از اون چیزاییه که هر سازمانی چشمش همیشه دنبالشه و خیلی از سازمان‌های موفق برای دستیابی بهش حاضرن مزایا و خدمات مختلفی رو به کارمندانشون اعطا کنن. در این مدل یک کارمند، حداکثر میزان وفاداری رو به سازمان داره. احساس خوشحالی، رضایت، مشارکت و همکاری برای بهبود سازمان، شرکت در جلسات و بحث‌ها، ارائه نظرات و پیشنهادهای ارزشمند و… همه و همه از جمله مواردیه که بیانگر تعهد عاطفیه و فرد با انجام این کارها تلاش می‌کنه که خودش رو عضو جدایی‌ناپذیر سازمان نشون بده. تعهد بالای عاطفیِ فرد نسبت به سازمان نه فقط روی تعهد مستمر مؤثره بلکه باعث می‌شه افراد دیگه‌ای رو هم به نیروهای بااستعداد سازمان اضافه کنه. کارمندی که تعهد عاطفی بالایی به سازمان داره مثل سفیر برند سازمانی عمل می‌کنه. شانس موندن چنین فردی برای مدت طولانی در سازمان خیلی زیاده!

2. تعهد مستمر

تعهد مستمر وقتی رخ میده که کارمند مزایا و معایب موندن رو در مقابل ترک سازمان سبک سنگین می‌کنه. ترس از دست‌دادن احساسیه که در این مرحله وجود داره و اون محبت اولیه و پررنگی که کارمند در بدو ورود به سازمانش داشت رو از دست داده و جاش رو احساس نیاز گرفته. موندن کارمند در سازمان بر این مبنا قرار داره که ترک اون‌جا هزینه‌ی زیادی رو براش به همراه داره و به زمان و انرژی قابل‌توجهی که توی سازمان صرف کرده فکر می‌کنه. همچنین کارمند بعد از مدتی وابستگی (ذهنی و عاطفی) به محل کارش پیدا می‌کنه و باعث میشه که استعفا نده. تعهد مستمر تا حد زیادی به وسیله‌ی فرهنگ سازمانی تعیین می‌شه. وقتی کارمندان، سازمان رو مثبت و حمایت‌گر ارزیابی ‌کنن، تعهد مستمر اون‌ها هم بیشتر خواهد بود. در چنین شرایطی کارمند مواردی مثل علاقه‌ی شغلی، احساس راحتی و دوستی با همکاران و ترس از پیدانکردن و نبودن کار مناسب و مورد علاقه رو در مقابل ترک شغل می‌سنجه.

3. تعهد هنجاری

در این مدل، احساس وفاداری کارمند از روی وظیفه و الزامه و بر مبنای وظایف و مسئولیت‌ها استوار میشه. این نوع تعهد ناشی از نوع ویژه‌ای از سرمایه‌گذاری سازمان بر روی کارمنده که جبران اون رو سخت می‌کنه و باعث میشه کارمند عدم رضایتش از وضعیت موجود رو چشم‌پوشی کنه و به‌خاطر احساس مسئولیت و وظیفه‌ای که داره، درست‌ترین کار رو موندن در سازمان بدونه. اون به زمان و منابعی که براش سرمایه‌گذاری شده و پاداشی که سازمان در ازای وفاداری مستمر به کارمندان میده، فکر می‌کنه. از طرفی این نگرانی که رفتار خوب سازمانی که در اون کار می‌کنه ممکنه در سازمان جدیدی که مشغول به کار میشه وجود نداشته باشه، درگیری ذهنی اون رو دامن می‌زنه.

مؤلفه‌ های تعهد سازمانی چیا هستن؟

در تعهد سازمانی کارکنان عوامل و مؤلفه‌هایی در این موضوع دست دارن که باعث فراهم کردن زمینه مناسب برای شکل‌گیری تعهد میشن. اگر بخوایم مؤلفه های تعهد سازمانی و عوامل تأثیرگذار بر تعهد سازمانی رو براتون موردی بیان کنیم، میشه موارد زیر رو از مهم‌ترین عوامل به شمار آورد:

• احساس مثبت به شغل
• تجربیات کاری
• انعطاف پذیری
• اعتماد
• خودمختاری
• جو، فرهنگ و عدالت سازمانی
• انگیزه و امنیت شغلی
• پشتیبانی مدیریت
• ارتباطات کاری
• مهارتهای رهبری
• فرصت های شغلی جایگزین
• محیط اجتماعی و اقتصادی

از مزایای تعهد سازمانی برام بگو

تعهد سازمانی به‌ویژه تعهد عاطفی مزایای متعددی هم برای کارمندان و هم برای سازمان‌ها به وجود میاره. تعهد سازمانی باعث رشد حرفه‌ای و شخصی هر فرد میشه و زمینه‌‌ی عملکرد بهتر برای دستیابی به اهداف سازمان رو فراهم می‌کنه.موارد زیر از مهم‌ترین مزایای تعهد سازمانی به شمار میان:

• افزایش بهره‌وری کارمندان

وقتی یک کارمند به سازمان خودش متعهد باشه، هدف‌های شرکت براش مهم میشه و باور داره که برای رسیدن به اون هدف‌ها باید تلاش بشتری بکنه و از چیزی دریغ نکنه. این به‌نوبه خودش منجر به ایجاد انگیزه بیشتر و در نتیجه بهره‌وری بیشتر میشه. علاوه بر این، کارمندان متعهد تأثیر چشمگیری بر بهره‌وری همکاران و اعضای تیم دارن و به اون‌ها انگیزه میدن که همه‌ی تلاش خودشون رو برای رسیدن به اهداف مشترک به کار بگیرن.

• بهبود عملکرد

هنگامی که یک کارمند بهترینِ خودش رو تو یک سازمان ارائه میده، خودش رو موظف می‌دونه و با تمام تلاش تو تیم کار می‌کنه، این امر زمینه‌ساز شکل‌گیری روحیه‌ی تلاش در مسیر پیشرفت و متقابلاً افزایش عملکرد کارمندان سازمان خواهد شد. نقش کارمندان متعهد تا اون‌جایی پررنگ و مهم میشه که بقیه کارمندان به‌عنوان یک الگوی مناسب سازمانی می‌تونن ازش کمک بگیرن و برای پیشبرد کارهاشون روش حساب کنن. واسه اینکه بشه تو دوره‌های مختلف عملکرد کارمندان رو رصد کرد و به آمارهای مشخصی دست پیدا کرد، باید آزمون‌های ارزیابی عملکرد برگزار بشه و طبق استانداردهای ازپیش‌طراحی‌شده این موضوع رو تجزیه‌وتحلیل کرد. وجود یک نرم‌افزار که بشه باهاش بهبود عملکرد رو به چشم دید و از طریق اون آمار و ارقام ثبت کرد، احساس امنیت خاطر به آدم میده. سامانه منابع انسانی ابری، بهترین ناجی‌ایه که می‌تونه تو این زمینه دستت رو بگیره.

• حمایت از سازمان

یک کارمند متعهد در مواجهه با چالش‌ها از سازمان خودش دفاع می‌کنه. فرد متعهد اهداف و ارزش‌های سازمان رو تو سطح حرفه‌ای و حتی تو سطح شخصی پذیرفته، فعالانه از خدمات، سیاست‌ها و استراتژی‌های سازمان حمایت می‌کنه و سازمان رو مثل خونه‌ی خودش می‌دونه و حواسش هست که نذاره آسیبی به خونه و خونواده وارد بشه. البته باید حواسمون باشه کارمندان متعهد قربانی غرور و خودخواهی کارفرماها نشن و به وفاداری اون‌ها عادت نکنن و یه‌جور انجام وظیفه بدونن! این موضوع مثل راه‌رفتن لب تیغ می‌مونه و اگر از حد تعادل خارج بشه می‌تونه آسیب‌پذیر باشه.

• مدیریت بحران

وقتی یک کارمند به مرحله‌ی تعهد سازمانی می‌رسه، باتوجه‌به اهداف و ارزش‌های سازمان و قبول اون‌ها به‌احتمال بسیار کمتری به ترک شغل فکر می‌کنه. وقتی که سازمان تو چاله‌ی بحران و رکود مالی گیر می‌کنه و میزان نارضایتی‌ با دیرکرد پرداخت حقوق سر به فلک می‌کشه، اینجاست که نقش کلیدی یک کارمند متعهد به داد سازمان می‌رسه و با صبر و روحیه و تلاش، مدیریت بحران رو دست می‌گیره و به عبور موفق سازمان از این بازه‌ی زمانی کمک می‌کنه.

چگونه تعهد سازمانی رو بهبود بخشیم؟

دیگه تا اینجا حتما براتون روشن شد که تعهد سازمانی بیش‌تر، به عملکرد بهتر کسب‌و‌کار، افزایش سودآوری، بهبود بهره‌وری، ماندگاری کارکنان، معیارهای رضایت مشتری، افزایش اشتیاق مشتری و مهم‌تر از همه، بهبود فرهنگ محل کار منجر میشه. این دقیقا همون تعهدیه که هر کارفرمایی از کارمندانش انتظار داره. عوامل زیادی می‌تونن تعهد سازمانی کارکنان رو افزایش بدن و بهبود ببخشن. کارفرماها بسته به نیازها و خواسته‌های کارکنان و البته پتانسیل‌های شرکت می‌تونن با اجابت درخواست‌ها، انگیزه‌ی کارکنانشون رو برای کار کردن توی شرکت بالا ببرن.

در ادامه چندتا مورد برای بهبود تعهدسازمانی کارکنان در یک مجموعه رو براتون ذکر کردیم که به خاطر سپردنش خالی از لطف نیست:

1.  ایجاد فرهنگ کار گروهی قوی
2.  در میان گذاشتن اهداف و انتظارات خودتون با کارمندان
3.  تشویق به تعامل
4.  حفظ اخلاق کاری
5.  پرورش فرهنگ کاری مثبت
6.  اعتمادسازی
7.  استقبال از نوآوری و ایده‌های خلاقانه
8.  ارائه‌ی بازخوردهای سازنده و پرهیز از انتقادهای مخرب
9.  شفاف نمودن وظایف
10.  پرداخت پاداش

لُبّ کلام!

به‌طورکلی یک سازمان برای اینکه بتونه توقع وفاداری از کارمندانش داشته باشه باید اون‌قدر پیش‌زمینه‌های موردنیاز این احساس رو مهیا و تقویت کرده باشه که کارمندان با حال خوب به انجام وظایف خود بپردازن و این وفاداری رو یک بار اضافی و طاقت‌فرسا ندونن. تعهد سازمانی باعث ایجاد انگیزه و خودباوری در فرد میشه و تلاش مضاعف برای پیشرفت شخصی و حرفه‌ای و در نهایت دستیابی به هدف‌های مدنظر سازمان رو به دنبال داره. پس همیشه باید حواسمون به قانون: «از هر دستی بدی، از همون دست پس می‌گیری» باشه!

 

 

 

 

 

References:

1. https://www.aihr.com/blog/organizational-commitment/

[۱] Three Component Model